Nöroflirürji vasküler sistemin endotelyal progenitör hücrelerden oluşturulduğu bir embriyonik gelişim sürecidir. Vaskülogenezi, ilk kan damarlarının filizlenmesine neden olan anjiyogenez izler. En geniş anlamıyla kanser, vaskülojenetik bir problem olarak görülebilir.
Vaskülojenez nedir?
Tıpta vaskülogenez, endotelyal progenitör hücrelerin başlangıç materyali olarak görev yaptığı kan damarlarının oluşumunu ifade eder. Bu hücreler kemik iliğinden gelir ve haberci maddeler tarafından çekilir. Bu sitokinler, örneğin vasküler endotelyal büyüme faktörünü (VEGF) içerir.
Haberci maddeler salındıktan sonra, öncü hücreler kemik iliğinden haberci maddenin yerine kan dolaşımı yoluyla göç ederler. Bu süreç bir yandan yara iyileşmesinde ve buna bağlı yeni damarların oluşumunda rol oynar ve diğer yandan tümörler gibi patolojik ilişkilere kadar izlenebilir.
Bu arada tıp, vaskülojenezin embriyonik gelişim sırasında da artmış bir rol oynadığını ve anjiyojenezin neredeyse yalnızca yetişkinlerde gerçekleştiğini varsayar. Başlangıç malzemesi olarak önceden oluşturulmuş kan damarlarını kullanan filizlenme ve bölme süreçleri yoluyla yeni damarların oluşumu böyle kabul edilir. Üçüncü tip vaskülarizasyon, düz kas hücrelerinin toplanmasıyla arterlerin ve arteriyollerin oluşturulduğu arteriyojenezdir.
İşlev ve görev
Vaskülojenez terimi, vasküler endotelyumdan veya anjiyoblastlardan prekürsör hücrelerden her türlü yeni damar oluşumunu içerir. Terim genellikle özellikle embriyonik gelişimdeki damarların rejenerasyon süreçlerini ifade eder. Bu süreçler mezodermal hücrelerin farklılaşması ile başlar ve bu hücrelerin yumurta kesesi alanında gerçekleşen ve damar sisteminden ve kan oluşturan sistemden ortak progenitör hücreleri içeren bu hücrelerin aglomerasyonu ile devam eder.
Bu progenitör hücreler aynı zamanda hemanjiyoblastlar olarak da bilinir. Ortaya çıkan hücre kümelerine kan adaları denir. Farklılaşmaları büyüme faktörlerinin etkisi altında gerçekleşir. Özellikle VEGF'nin etkisi burada bir rol oynamaktadır. Farklılaşma, progenitör hücreleri marjinal anjiyoblastlara ve merkezi hematopoetik kök hücrelere dönüştürür. Anjiyoblastlar endotelyal hücreler haline gelir ve bu nedenle ilk insan damarlarını oluşturur.
Bu süreçleri aniogenez süreçleri takip eder. Bu işlemler sırasında ilk kan damarları filizlenir ve filizlenme yoluyla tüm kan sistemini oluşturur. Endotelin ilkel hücreleri birleştiğinden ve bu şekilde hücreler arası temaslar oluşturduğundan, intravasküler boşluk olarak bilinen bireysel vasküler kompartmanlar, ek farklılaşma ve büyüme süreçlerinden sonra süreçten çıkar.
İlk damarlar embriyonik gelişimde 18. gün gibi erken bir zamanda oluşur. Bu birincil damarlar, göbek damarları olarak adlandırılan damarlara karşılık gelir ve umbilikal artere ek olarak, diğer tüm damarların çıktığı göbek veni içerir.
Embriyonik gelişimin tamamlanmasından sonra, vaskülogenez gerçek biçiminde neredeyse hiç gerçekleşmez. Yetişkinlerde neovaskülarizasyon genellikle telafi edici bir şekilde gerçekleşir veya yıkıcı süreçlere karşılık gelir. Embriyonik gelişimin aksine, yetişkin organizmadaki yeni damarlar nihayetinde sadece anjiyogenez formundaki mevcut damarlar temelinde ortaya çıkar.Bu yeni oluşum esas olarak yara iyileşme süreçleriyle sınırlıdır.
Tümör hastalıkları bağlamında patolojik ve kontrolsüz neovaskülarizasyon gibi, yaralanmalardan sonra veya transplant tıbbında fizyolojik neovaskülarizasyon bazen neovaskülarizasyon terimine dahil edilir. Bu terim vaskülogenez ile ilgili olmasına rağmen eşanlamlı olarak anlaşılmamalıdır.
Hastalıklar ve rahatsızlıklar
Vasküler Endotelyal Büyüme Faktörü (VEGF), vaskülojenez ile bağlantılı olarak önemli bir rol oynar. Bu büyüme faktörü, vezikülogenez süreçleri söz konusu olduğunda en yüksek klinik ilişkiye sahiptir. Madde, vaskülogenezi ve sonraki anjiyogenezi yönlendiren bir sinyal molekülüdür. Büyüme faktörü, endoteli uyarır ve madde içinden geçen monositler ve makrofajlar üzerinde etkilere sahiptir.
İn vitro olarak VEGF, endotel hücrelerinin bölünmesi ve göçü üzerinde uyarıcı bir etkiye sahiptir. Klinik uygulamada, VEGF-A'nın artan ekspresyonu bazı tümörler ile ilişkilidir. Monoklonal antikor bevacizumab, VEGF'ye bağlanabilir ve bu şekilde patolojik neovaskülarizasyonu inhibe edebilir. Bevacizumab bu nedenle çeşitli kanser türlerinin tedavisinde rol oynar. Faz III çalışmaları, bu maddeyi kolon kanseri, akciğer kanseri ve meme kanseri ile savaşmak için başarıyla kullandı. Faz II çalışmaları, pankreas kanseri, prostat kanseri ve böbrek kanseri gibi kanserlerin tedavisi için de mevcuttur.
Ranibizumab, aynı antikorun bir parçası olarak bilinir. Bu madde, maküler dejenerasyon yeni kan damarlarıyla ilişkili olduğunda terapötik olarak kullanılır. Ayrıca VEGF reseptörleri üzerinde inhibitör etkisi olan sunitinib veya vatalanib gibi tirozin kinaz inhibitörleri artık kanser gibi hastalıklara karşı da kullanılmaktadır.
Kanserin vaskülogenez ile ilgili olmasının basit bir nedeni vardır. Belli bir boyuttan itibaren bir tümörün kendi damar sistemine ihtiyacı vardır. Ancak bu şekilde yeterli miktarda besin ve oksijen sağlanacak ve boyut olarak büyüyebilecektir. Bu nedenle, oksijen ve besin tedariki, vaskülojenik süreçlerdeki bir kesinti ile engellendiğinde, tümörün büyümesi durur.
Vaskülojenezin aktivasyonu, tıp için de geçerli olabilir. Bu özellikle nakilden sonra geçerlidir. Sadece nakillerin vasküler sisteme bağlanması, oksijen ve besin tedariğini sağlar ve naklin başarılı olmasını sağlar.
