Damar genişlemesinin

Damar genişlemesinin damar kaslarını gevşeterek damarların genişlemesidir. Bu düz kaslar, otonom sinir sisteminde sempatik ve parasempatik iki antagonist tarafından kontrol edilir. Anafilaktik (alerjik) şokta yaşamı tehdit eden oranlarda vazodilatasyon vardır.

Vazodilatasyon nedir?

Otonom sinir sistemi, çok sayıda hayati vücut sürecini kontrol eder. Kalp atışı, sindirim, metabolizma veya kan basıncı kasıtlı olarak etkilenemez, ancak tümü üst düzey beyin merkezleri ve hormonlar tarafından kontrol edilir.

Sinir uyarıları, organ işlevlerini hızla değişen koşullara uyarlar. Antagonistlerin sinir yolları, sempatik ve parasempatik sinirler, otonom sinir sisteminin faaliyetlerini belirler. Merkezi sinir sisteminden tek tek organlara götürürler.

İstemsiz olarak kontrol edilen tüm sinir liflerine viskeromotor sinir lifleri denir ve parasempatik veya sempatik kontrole tabidir. Vasküler sistem, sempatik ve parasempatik kontrolün hem viskeromotor liflerini içerir.

Vazodilatasyon, parasempatik sinir sisteminin dolaylı olarak neden olduğu düz vasküler kasların istemsiz gevşemesidir. Kasların gevşemesi damarları genişleterek kan akışını arttırır. Bu gevşeme sürecinin tam tersi, sempatik sinir sistemi tarafından gerçekleştirilen ve vasküler kasların gerilmesine neden olan vazokonstriksiyondur. Böylece damarların lümeni daralır ve kan akışı azalır.

İşlev ve görev

Vazodilatasyon ve vazokonstriksiyon, otonom sinir sisteminin hayati süreçleridir. Kan akışını değişen koşullara uyarlarlar ve bu nedenle dolaşımı sürdürmek için gereklidirler. Çok ani kan akışı kalbi aşırı yükleyebilir. Yetersiz kan akışı, yetersiz oksijen kaynağı nedeniyle dokuların veya iç organların yok olmasına neden olabilir.

Kan akışının belirli bir duruma ayarlanmasına bilinçli olarak karar verilmesi gerekmez, ancak otomatik olarak gerçekleşir. Bu otomatik sistem, değişen durumlara olabildiğince çabuk tepki vermek için özellikle yararlıdır. Düz vasküler kasların aktif kontrolü esas olarak sempatik sinir sistemindedir. Kasların kalıcı olarak kasılmasını sağlar. Parasempatik sinir sistemi vazodilatasyondan sorumludur. Sempatik olanın rakibi olarak göründüğü için, sempatik olanın etkisi üzerinde engelleyici bir etkiye sahiptir. Bu engelleme, sempatik kişinin kasılma emrini zayıflatabilir veya geçersiz kılabilir. Damar kasları gevşer ve kan damarları lümenlerini genişletir. Bu kan akışını artırır.

Vazodilatasyon hem aktif hem de pasif olarak indüklenebilir. Damar kaslarının gevşetilmesi aktif bir işlemdir. Pasif vazodilatasyon ise kan hacmi arttığında meydana gelir. Aktif vazodilatasyonda sinir ve kasların etkileşimine vazomotor fonksiyonlar denir.

Visceromotor liflere ek olarak vazodilatasyon da lokal mediyatörler aracılığıyla kontrol edilir. Bradikinin, asetilkolin veya endotelin bu tür aracılar olarak hareket eder ve endotel reseptörlerini uyarır. Bu şekilde B2, M3 ve ET-B reseptörleri birleştirilir. Bu reseptörler uyarıma nitrik oksit ve prostasiklin oluşumuyla yanıt verir. Parasempatik sinir sistemi, artan nitrojen monoksit konsantrasyonunu sempatik sinir sistemini inhibe etme isteği olarak algılar. Bu şekilde sempatik sinir sistemini etkiler ve damarların gevşemesini sağlar.

Nitrik oksidin rolü, akıştan kaynaklanan kesme kuvvetleri tarafından tetiklenen akış aracılı vazodilasyonda belirgindir. Akış aracılı vazodilatasyon için ön koşul endotelin çalışmasıdır. Endotelyal potasyum kanallarının aktivasyonu, potasyumun dışarı akmasına izin vererek hiperpolarizasyona neden olur. Kalsiyum içeri akar ve endotelyal nitrik oksit sentazlarını aktive eder.

Hastalıklar ve rahatsızlıklar

Vazodilasyon ve vazokonstriksiyonla ilişkili en yaygın rahatsızlıklardan biri migren baş ağrısıdır. Serebral damarların yetersiz vazodilatasyonu bu tip baş ağrısını tetikler. Vazodilatasyonlara vazoaktif maddeler veya baş ağrısını hafifletebilen otojenik eğitim gibi gevşeme eğitimi neden olabilir.

Endoteldeki hasar, vazodilasyon bozuklukları ile de ilişkilendirilebilir. Örneğin, endotel artık kesme kuvvetlerini algılayamazsa, potasyum kanalları açılmayacak ve nitrik oksit sentazları yeterli miktarlarda etkinleştirilmeyecektir. Bu nedenle, akış aracılı vazodilatasyon, endotelin aktivitesi hakkında sonuçlara varmak için klinik olarak sıklıkla belirlenir.

Alerjik reaksiyonlar bağlamında vazodilatasyonun neden olduğu rahatsızlık ve komplikasyonlar da ortaya çıkabilir. Vazodilasyon durumunda histamin salınabilir. Bu madde sadece kan damarlarını genişletmekle kalmaz, aynı zamanda cildi kızartır ve aşırı durumlarda anafilaktik şoku tetikleyebilir. Anafilaktik şok, dolaşımın çökmesine ve organ yetmezliğine neden olabilir. Bağışıklık sistemi, örneğin kimyasal maddelere tepki verir. Artan mediyatör salınımı bronşları daraltır ve gastrointestinal semptomlara neden olur.

Tüm organizmanın bu sistemik reaksiyonu potansiyel olarak yaşamı tehdit ediyor. Damarların genişlemesi nedeniyle kan basıncını keskin bir şekilde düşürür. Sıvı, damarlardan çevre dokuya kaçar. Nabız düşer ve bilinç kaybı meydana gelir. İlk semptomlar görece belirsizdir ve kusma, görme bozuklukları ve ağız kuruluğundan dispne ve dolaşım problemlerine kadar çeşitlilik gösterir.

Anafilaktik şok nihayetinde kardiyovasküler ve solunum durmasını tetikleyebilir. Hayati tehlike arz eden bu durum ancak hızlı canlandırma ile tersine çevrilebilir. Adrenalin ve benzeri maddeler akut semptomları hafifletebilir. Glukokortikoidler ve antihistaminikler veya H2-reseptör antagonistleri de hastanın durumunu iyileştirebilir.