Bir organizmanın görünümüne fenotip denir. Fenotip, hem genetik olarak hem de çevre tarafından şekillendirilir. Doğal fenotipik değişiklikler bir organizmada genellikle çevresel etkilerden kaynaklanır.
Fenotipik değişim nedir?
Fenotipik değişiklikler hem tek bir organizmada hem de bir organizma popülasyonunda meydana gelebilir. Her bir organizma başlangıçta genetik yapısı tarafından belirlenen belirli bir fenotip ile doğar. Ancak genetik yapı hesaba katıldığında genotipten söz edilir. Yaşam boyunca, bu genotip, fenotipik görünüme neden olan çevresel etkiler tarafından sürekli olarak değiştirilir. O da sürekli değişiyor. Bu durumda, değişiklikten bahsediyoruz.
Bununla birlikte, bir canlı popülasyonunda, genetik değişiklikler organizmalarda fenotipik değişikliklere de yol açabilir. Bunlar epigenetik ve evrim süreçleridir.
Fenotip, beden, saç rengi, ten rengi veya göz rengi gibi tüm dış görünüşleri içerir. İç (fizyolojik) özellikler, iç organların işleyişi, kasların yapısı ve bazı hastalıkların ortaya çıkışı ile ilgilidir. Genotipin aksine, davranışsal özellikler de fenotipin bir parçasıdır.
Bazı özellikler genetik olarak belirlenir ve değiştirilemez (örneğin gözlerin rengi). Diğer özellikler daha değişkendir ve yaşam boyunca değişikliklere tabidir. Bu, örneğin ağırlığı içerir.
İşlev ve görev
Her bir organizma, fiziksel gelişim sırasında birkaç fenotipik değişikliğe uğrar. Örneğin, insan gelişimi sırasında boyut veya cinsel olgunluk olarak ifade edilen değişiklikler zaten meydana gelir. Ancak bu değişiklikler genetik olarak önceden programlanmıştır. Diğer şeylerin yanı sıra iç hormonal değişikliklerden kaynaklanırlar (örneğin ergenlik döneminde).
Bu değişikliklerin nasıl gerçekleştiği ve hangi fenotipik değişikliklerin meydana geldiği, sırasıyla dış etkilere bağlıdır. Diğer faktörlere ek olarak, büyüme beslenme durumundan da etkilenir. Diyet ne kadar iyi olursa, kişi o kadar uzun sürebilir. Vücut ağırlığı da çok değişkendir. Ek olarak, davranış, esas olarak ebeveynlerin ve okulun eğitimsel etkisinin yanı sıra sosyal faktörlere de bağlıdır.
Her özellik genetik olarak yaratılmıştır, ancak bu yatkınlığın çağrılıp çağrılmayacağı çevresel etkilere bağlıdır. Daha yüksek vücut ağırlığına, bedene ve aynı zamanda belirli davranış özelliklerine yatkınlıklar vardır. Ancak birçok vücut özelliği de farklı ortamlarda farklı şekillerde şekillenir. Aynı genotipe sahip tek yumurta ikizleri, farklı ortamlarda tamamen farklı şekilde gelişebilir. Görünüşte de sapmalar olabilir. Daha sonraki yaşam tarzı genellikle fiziksel uygunluğu ve hatta sağlık gelişimini belirler.
Bu fenolojik değişkenlik genellikle çok faydalıdır. Farklı çevresel etkilere esnek bir reaksiyon sağlar. Örneğin, insanlar deneyim kazanabilir ve bunu davranışlarına dahil edebilir. Çevresel uyaranlara tepki verme şeklini yavaş yavaş değiştirmek, ona esnek bir şekilde tepki verme fırsatı verir. Bu esneklik olmadan insan toplumu bu şekilde gelişemezdi.
Fenotipin çevresel etkilerden ne ölçüde etkilenebileceği, reaksiyon normu olarak da bilinir. Bireysel özelliklerin bu reaksiyon normu, daha sonra genetik olarak belirlenir. Z de öyle. B. Daha önceki insan popülasyonlarında ağırlık değişkenliği hayati önem taşıyordu. Örneğin, açlık dönemleri önce vücut rezervleri oluşturularak kapatılabilir. Yeterli gıda arzı olan toplumlarda ise bu çeşitlilik olasılığı ihtiyacını yitirmiştir.
Fenotipik değişikliklerle, bireysel organizmanın genotipi değişmez. Bununla birlikte, mevcut bilgilere göre epigenetik süreçler bir rol oynamaktadır. Bu süreçlerin bir parçası olarak, belirli genler tercihen aktive edilir ve diğerleri inaktive edilir. Epigenetik, bir organizmanın fenotipik değişikliklerinin hareket edebileceği sınırları tanımlar.
Çevrede meydana gelen değişikliklere bağlı olarak bir organizma popülasyonunda, yeni ortama daha iyi adapte olan genetik değişikliklerin (mutasyonların) birkaç nesilden fazla tercih edildiği de belirtilmelidir. Bu durumda, popülasyondaki fenotipik değişiklikler de gerçek genetik değişikliklere dayanmaktadır.
Hastalıklar ve rahatsızlıklar
Fenotipik değişiklikler her zaman arzu edilmez. Bu, özellikle vücut ağırlığı örneğinden anlaşılır. Vücut ağırlığı çok değişken bir vücut özelliğidir Genetik olarak fazla kilolu olmaya yatkınlık vardır ancak normal kalorili diyet ve yeterli fiziksel aktivite ile kilo artmaz. Bununla birlikte, metabolizma enerji arzına uyum sağladığı için kilo alamayan insanlar da vardır.
Bilindiği gibi, obezite bir sağlık riski oluşturmaktadır.Bazı hastalıkların ortaya çıkıp çıkmadığı, yaşam tarzına ve diğer genetik olarak belirlenmiş yatkınlıklara bağlıdır. Örneğin, her obez insanda şeker hastalığı görülmez.
Ayrıca, lipid metabolizması bozuklukları için kalıtsal faktörler olabilir, ancak bunlar ancak belirli bir yaşam tarzı ile etkili olur. Kardiyovasküler hastalıklar aynı zamanda yaşam tarzına, vücut ağırlığına ve genetik yapıya da bağlıdır.
Aksine, çok sağlıklı bir yaşam tarzı, genetik olarak önceden belirlenmiş bir hastalığın ortaya çıkmasını önleyebilir. Belirli bir genetik takımyıldızın elverişli olduğu kanıtlanmasa da, karşılık gelen çevresel koşullar çoğu zaman yaşam uzunluğu ve yaşam kalitesi üzerinde de bir etkiye sahiptir.
Açıkça genetik hastalıkları olan insanlar bile bazen iyi bir destek ve terapi ile çok iyi gelişebilir. Örneğin, genetik metabolik hastalık fenilketonüri durumunda, semptomların ortaya çıkmaması için sadece çocukluk döneminde özel bir diyet uygulanmalıdır.
Hormonla ilgili yatkınlıklar da önemli fiziksel değişikliklere yol açabilir. Örneğin kadınlarda adrenal bezlerde artan testosteron üretimi daha erkeksi bir görünüme yol açabilir. Tersine, daha yüksek östrojen oluşumuna sahip erkeklerde, bazı durumlarda ikincil kadın cinsel özellikleri gelişebilir. Bununla birlikte, bu bir sağlık veya tıbbi sorun değildir, sadece bir varyasyon olasılığını temsil eder Bu varyasyonun tek dezavantajı, bunun anormal olduğu şeklindeki sosyal yorumdan kaynaklanmaktadır.
