Kan sayımı birçok hastalık kan sayımındaki karakteristik değişikliklerle ilişkilendirildiği için günümüzde en sık kullanılan tanı yöntemlerinden biridir. Bu nedenle, hasta ve pratisyen için nispeten az çaba ile sağlık durumunun hızlı bir şekilde değerlendirilmesini sağlar.
Kan sayımı nedir?
Kan sayımı şu şekilde yapılır: Öncelikle hastadan kan alınmalıdır. Bunun için genellikle dirseğin kıvrımındaki bir damar kullanılır. Hastanın kan örneği almak için ayık kalması gerekli değildir ancak kan örneğinden önceki son birkaç saat içinde yağlı yiyecekler yemekten kaçınmalıdır.
Aksi takdirde, kan örneğinde kilomikron adı verilen daha fazla yağ parçacığı olabilir ve yanlış okumalara yol açabilir. Bazı maddelerin kan veya plazma konsantrasyonları ayakta dururken dalgalandığından, onları oturma veya yatma pozisyonunda almak mantıklıdır. Ayrıca bazı metriklerin gün içinde dalgalandığı da unutulmamalıdır. Bu nedenle özellikle takip muayeneleri her zaman günün aynı saatlerinde yapılmalıdır. Laboratuvarda, mekanik kan sayımı analizörleri, ilgili klinik sorunla ilgili parametreleri belirlemek için kullanılır.
Bazen büyük ve küçük kan sayımı arasında bir ayrım yapılır. Küçük bir kan sayımı için eritrosit, lökosit ve trombosit sayısı, hemoglobin konsantrasyonu, hematokrit değeri ve eritrosit indeksleri MCV, MCH ve MCHC belirlenir. Tam kan sayımı için başka birkaç parametre belirlenir. Modern kan sayımı analizörleri genellikle hemen tam bir kan sayımı ürettikleri için, büyük ve küçük arasındaki ayrım genellikle artık yapılmaz.
İşlev, etki ve hedefler
Kan sayımı için kaydedilen değerlerin farklı anlamları vardır. Örneğin eritrositler yani kırmızı kan hücreleri vücutta oksijen taşınması için önemlidir. Eritrosit sayısının normal değeri kadınlar için 4.0 ila 5.5 ve erkekler için 4.6 ila 6.0'dır. Bu sınırların üzerindeki veya altındaki sayılar, tespit edilmesi gereken çeşitli nedenlere sahip olabilir, aksi takdirde vücuda oksijen tedarikinde ciddi kesintiler meydana gelebilir.
Eritrosit sayısındaki artışın nedenleri genellikle sıvı eksikliği, oksijen eksikliği veya strestir. Azalan sayı, teknik olarak anemi olarak da bilinir. Çoğu durumda demir eksikliğinin bir göstergesidir, ancak aynı zamanda büyük kan kaybının bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. Dışarıdan görünen bir yara olması gerekmediğinden, bu kan kayıpları hasta tarafından her zaman fark edilmez. Vücudun içinde ve bağırsaklardaki kanamalar da kansızlığa neden olabilir. MCH, MCV ve MCHC parametreleri anemiyi daha fazla sınıflandırmak için kullanılır.
Bu, eritrositlerin kalitesi hakkında açıklama yapılmasına izin verir. Bu amaçla, tek bir eritrositin hemoglobin içeriği, hemoglobinin hacmi ve toplam kırmızı kan hücresi hacmindeki oranı dikkate alınır. Bu üç değer normalse, normositik ve normokromik anemiden söz edilir. Yeni eritrositlerin oluşumu, mevcut gereksinim için çok yavaş gerçekleşir. Buradaki nedeni genellikle yüksek kan kaybıdır. Ancak bazen eritrosit oluşumunun hormonal düzenlemesi doğru çalışmaz.
MCV, MCH ve MCHC düşükse, sorun mikrositik anemidir. Bu form neredeyse her zaman demir eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Demir, kırmızı kan pigmenti olan hemoglobin üretimi için önemlidir. Bu nedenle demir eksikliği, yeterli hemoglobinin üretilemeyeceği anlamına gelir. Eritrositler bu durumda yeterince yüklenmez ve sonuç olarak çok küçüktür. Eritrosit oluşumu için kofaktör olarak çeşitli maddeler, özellikle de B12 vitamini gereklidir. Bu vitamin eksikse, çok büyük eritrositler üretilir ve bunlar da çok fazla hemoglobin ile yüklenir. B12 vitamini eksikliği daha fazla hasara neden olabileceğinden, kan sayımına göre hemen bir ikame başlatılabilir.
Son olarak, trombosit ve lökosit sayıları, kan sayımının önemli parametreleridir. Trombositler ayrıca halk arasında "kan trombositleri" olarak da adlandırılır. Örneğin yaralanmalardan sonra kanın pıhtılaşması için önemlidirler. "Beyaz kan hücreleri" olarak da bilinen lökositlerin, bağışıklık sistemi bağlamında çeşitli görevleri vardır. Lökosit değerleri önemli ölçüde değişirse, yaşamı tehdit eden hastalıkların da nedeni olabileceğinden, daha ileri teşhisler yapılmalıdır.
Riskler, yan etkiler ve tehlikeler
Genel olarak, bir kan sayımı elde etmek, bir hastanın sağlık durumunu kontrol etmek veya semptomların nedenini bulmak için uygun maliyetli ve kullanımı kolay bir yöntemdir. Ek olarak, bir kan örneğinin değerlendirilmesi sadece kısa bir zaman alır. Çoğu durumda, sonuçlar yalnızca bir gün sonra alınabilir.
Hasta için kan alımı da çok az çaba gerektirir, istenmeyen etkiler beklenmez. Kan sayımındaki yukarıda belirtilen değişikliklere ek olarak, yüksek derecede olasılıkla hastalıkları tespit etmek için kullanılabilecek birçok başka karakteristik değişiklik vardır. Kan analizinin bir parçası olarak standart parametrelerin ötesine geçen değerler de istenebilir, böylece farklılaştırılmış bir teşhis kolaylıkla mümkün olur. Örneğin, kesin bir hormonal durum kaydedilebilir ve bu temelde etkili tedavi başlatılabilir.
Kan sayımı yoluyla kronik hastalıkların yeterli bir şekilde takibi de mümkündür. Bu durumda da gerekirse değişiklik yapılabilir ve tedavi ayarlanabilir. Tüm bu avantajlar, kan sayımının neredeyse tüm disiplinlerde tanı koymada önemli bir rol oynamasından sorumludur. Nispeten az çabayla, nasıl ilerleneceği konusunda değerli bilgiler sağlar.
